Kuzuculu´yu Tanıyalım

İlçemiz doğu Torosların uzantısı olan Nur Dağları (Amanos) ile Akdeniz´in İskenderun Körfezi arasında Kuzey-Güney doğrultusunda uzanan Dörtyol ve Payas Alüviyal ovalarından meydana gelmiştir. Doğusunda Nur dağlan ve Hassa ilçesi, batısında Akdeniz ve İskenderun Körfezi, Kuzeyinde Erzin ilçesi ve güneyinde ise İskenderun ilçesi bulunmaktadır. 

 

            

 

HATAY-DÖRTYOL KUZUCULU BÖLGESİ

DÖRTYOL

İlçemiz doğu Torosların uzantısı olan Nur Dağları (Amanos) ile Akdeniz´in İskenderun Körfezi arasında Kuzey-Güney doğrultusunda uzanan Dörtyol ve Payas Alüviyal ovalarından meydana gelmiştir. Doğusunda Nur dağlan ve Hassa ilçesi, batısında Akdeniz ve İskenderun Körfezi, Kuzeyinde Erzin ilçesi ve güneyinde ise İskenderun ilçesi bulunmaktadır. İklimi; yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olup, tipik bir Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. İlçemizde yağışlar yağmur şeklinde olup, ülkemizde Rize ilinden sonra en fazla yağış alan merkezlerdendir. İlçe merkezinin denizden yüksekliği 70 metredir. En çok yağış Şubat, Mart, Nisan ve Aralık aylarında, en az yağış ise Ağustos ayında yağmaktadır. İlçemizde kar dağlık yüksek kesimlere düşmektedir. İlçemizde en düşük sıcaklık -7 derece olarak 1985 yılında gerçekleşmiştir. İlçemizde Don hadisesi genellikle Mart ayında görülmekte olup, nadiren de olsa Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında da görülmektedir. İlçenin yüzölçümü 504 Km2´dir.

İlçemizin il bazında diğer ilçelere nazaran Sosyal, Kültürel ve Ekonomik yönden iyi konumdadır. Hızlı ve planlı yapılaşma ile metropol bir yerleşim alanıdır. İlçemiz halkının bir kısmı yaz aylarında deniz kenarındaki dinlenme yerlerine ve bir kısmı da hemen yanındaki yaylalara göç etmek suretiyle günlük yaşantılarını sürdürdükleri gözlenmektedir.

İlçemiz sınırlan içerisinde bulunan Demir-Çelik fabrikası ile Petrol boru hattı ve Gaz dolum tesisleri ile Özel Sektöre ait çok sayıda haddehaneler, un fabrikası, meyve suyu ve meyve paketleme tesisleri ile tarım işletmelerinde istihdam edilen nüfus çalışma hayatına canlılık kazandırmaktadır.

Yöremizde ziraatın yoğun olması dolayısıyla ilçe dışından mevsimlik işçi gelmektedir.

İlçemizde Merkez Dörtyol Belediyesi olmak üzere Payas, Kuzuculu, Yeşilköy, Karakese, Altınçağ ve Yeniyurt belediyeleri ile birlikte 7 belediye teşkilatı bulunmaktadır.

İlçemize bağlı 6 köy bulunmaktadır. Ancak iki köyümüz (Çat, Kapılı) yazın meskun olup, kışın değişik yerlerde ikamet etmektedirler.

İlçemiz genel olarak toplu yerleşim düzenine hakimdir.

 

Kuzuculu Beldesi

     Amanos dağları dünyada korunması gerekli olan, seçilmiş 21 sıcak noktadan biridir. Dünyada belirlenmiş olan bu sıcak noktaların 9 tanesi Türkiye'dedir. Amanos dağları da bunlardan biridir. İşte bu noktanın merkezi durumundaki yeri ise Hatay ili, Dörtyol ilçesine bağlı Kuzuculu beldesidir. Kısacası burası Amanos dağlarının en özel alanının merkezi noktasıdır. Amanos dağlarını Kuzey ve Güney olarak ikiye ayıran Deliçay Deresi ve havzası bu belde üzerindedir. Bu sahanın flora ve fauna yaşamı, endemik türlerin yoğunluğu, Amanos dağlarının en büyük akarsuyu olan Deliçay deresi ve Havzası etrafında yoğunlaşmaktadır. Bölgede Karadeniz iklim ve bitki kuşağı görülmektedir. Bu özellik diğer bölgelerde bu derecede geniş şekilde değildir. Dağlardaki yayla yerleşim nüfus çoğunluğu da Kuzuculu beldesi üzerinden hareket etmekte ve Amanos dağlarındaki en kalabalık nüfusa sahip bölgelerde bu belde zirvelerindedir. Ayrıca yaklaşık olarak 175 km olan Amanos dağlarını Deliçay deresi ve havzası kuzey - güney olarak ikiye ayırmaktadır.

     Deliçay deresinin batı yönünde, düz ovada kucaklaştığı yerleşim alanı Kuzuculu beldesidir. Doğudan batıya doğru akış gösteren Deliçay deresi düz ovanın ana can damarıdır. Tüm yörenin İçme ve tarımsal sulama suyu bu dereyi besleyen kaynaklardan sağlanmaktadır.

     Kuzuculu beldesi Dörtyol ilçe merkezine 7 km olup, ilçe merkezinin en yüksek nüfusa sahip beldesidir. Bugünkü değer olarak 12.500 kişi beldede yaşamaktadır. Ekonomik açıdan narenciye üzerine yoğunlaşan halk, sanayi bölgesine yakınlığından dolayı genç nüfus fabrikalarda da çalışmaktadır. Ağırlıklı olarak emeklilerin çoğunlukta olduğu beldede geçim tarıma dayalıdır. Hayvansal tarım yok denecek kadar azdır. Beldenin sırtını yasladığı yamaçlarda bulunan yerleşim alanlarında az miktarda küçükbaş ve keçi besiciliği yapılmaktadır. Hayvancılığı ağırlıklı olarak beldenin dağ yamaçlarına sonradan yerleşen topluluklar yapmaktadır.

     Kuzuculu beldesi antik dönem kalıntıları açısından pek fazla bir yoğunluğa sahip değildir. Fakat Amanos dağları içinde bulunan antik yerleşimlere yakınlığından dolayı hareket noktasıdır. Sadece antik kalıntılar değil doğal oluşumlar şelale, mağara, panoramik oluşlumlar, bitkisel ve hayvansal varlıkların yaşam alanları, yayla ulaşım yolları gibi birçok değere sahip olup, tüm bu değerlerin ulaşım merkezi noktasıdır. Beldeye en yakın noktada Selauvkoslar ve roma döneminden kaldığı tahmin edilen kaya mezar kalıntıları hemen köy hududu içindeki Atatürk Parkı doğu yönü kenar bölgesindeki küçük tepede bulunmaktadır. Beldenin ziyaret edilecek iki Orman içi parkı bulunmaktadır. Kuzey bölgesinde kalan Zübeyde Hanım Parkı ve Doğu yönündeki Atatürk parklarıdır. Ayrıca Yine doğu yönünde bulunan ve farklı güzergâh ile ulaşılan Şifalı suyunu da unutmamak gerekir. Bu şifalı su merkezini oluşturan dere yatağı içinde görülmesi gereken bir adet küçük bir şelale mevcuttur. Aslında buna benzer birçok şelale beldeye yakın Amanos dağları içlerinde ve Deliçay dere yatağında bulunmaktadır.

     Kuzuculu antik dönemde, bugün Tum çayı ve Deliçay deresi üçgeni olarak bilinen Örencik mevkiinde kurulmuştur. Kuzuculu'nun o dönemdeki adı PİNAR'dır. Deliçayın ismi ise PİNARUS'tur. İki derenin birleştiği bereketli topraklar üzerine kurulmuştur. Şimdilerde bu değer değişerek belde daha aşağı noktalara kaymıştır. Eski kentin üzeri ise narenciye bahçesi olarak kalmıştır. Yavaş yavaşta konut yapılarak dengeler değişmeye başlamıştır.

            Beldenin sırtını yasladığı Deliçay dere vadisi ve havzası içinde tespiti yapılan ve yapılamayan birçok önemli alan bulunmaktadır.

KUZUCULUNUN TARİHİ

Tarihi kaynaklara göre bu bölgede M.Ö. III bin yıl önce Akad ve Sümerlerin, daha sonra Mısırlılar, İran (Pers), Makedonya (İskender İmparatorluğu), M.S. I. II. III. yüzyılda da Roma ve Bizanslıların yaşadığı görülmektedir.

M.Ö. 333´de Roma İmparatoru İskender ile Pers Kralı III. Darius arasında yapılan İssos savaşının Deliçay (Pinaros) ile deniz kenarındaki bir yerde yapıldığı belirtilmektedir.

Ayrıca Deliçay Amanos dağlarından çıkar ve Yeşilköy sahilinden denize dökülür.

Dörtyol ilçesi Yeşilköy kasabasında deniz kenarındaki Kinetinhöyüğü´nde yapılan kazılarda M.Ö. 6000 yılına ait eserler bulunmuştur. M.Ö. 18. yüzyıla ait yanmış ev kalıntıları, hayvan figürleri ve çok sayıda tarihi eserler çıkmıştır. Eski bir körfez limanı olan Kinetinhöyüğü pek çok kavme ev sahipliği yapmış, tarihi çok eski bir yerleşim merkezidir.

Ancak Kuzuculu ve çevresindeki eski tarihî kalıntılar (mezar, mağara, v.s.) Roma ve Bizanslılara aittir.

Kuzuculunun ilk kuruluşu kesin olarak bilinmemekle beraber 450-500 yıl önce (1450-1500´lü yıllarda) kurulduğu tahmin edilmektedir.

Önce Emir Ali (Ali Paşa) adında bir Osmanlı paşası Kuzuculu´ya gelerek şimdiki kendi adıyla anılan "Emralkayası" denilen yeri kurmuştur. Burada kayalar arasını oyarak su akıtmış ve değirmen çalıştırmıştır. Değirmen kalıntıları halen mevcuttur.

Zübeyiroğullanndan Nurullah Efendi üç hane olarak Aksaray´dan gelip Kuzuculu´ya yerleşir.

Kışın koyun ve kuzu otlatmak üzere gelen Nurullah Efendi ermiş kişilerdendi. Mezarı Kuzuculu mezarlığındadır.

Sonra Şıh Mahmut adında bir zat gelir, Kuzuculu´ya yerleşir. O da koyun kuzu otlatmaktadır. Yerleşik düzeni ve Kuzuculu´yu ilk kuran kişidir Şıh Mahmut. Kendi adına "Şıh Mahmut Yaylası" ile "Şen Mahmut Mahallesi" vardır.

Daha sonra ise Kuzuculu ya Ökkeşoğulları (ERBAŞ) Darakçılar ile Kırıkhan´dan Dokuzoğulları gelip yerleşirler. Bir anlaşmazlık yüzünden çıkan kavgada Dokuzoğulları Ökkeşoğuilarının muhtarını öldürürler. Savaş başlar. İki aşiretten de birer kişi kalır.

Kuzuculu'da yaşayan aileler arasında bir bir kız alıp verme yüzünden kavga çıkar. Anlaşmazlık üzerine  Osmanlı Mısır Valisi ordusunu Kuzuculu´ya gönderir. Bir Cuma günü kızı istediği gence vermek istemeyen ve karşı koyan halkın bir kısmı öldürülür. Diğerleri kaçarlar. Oğlan ile kız birbirine kavuşunca taş kesilirler. (Karataş)

Kuzuculu´ya İç Anadolu´dan geldiği söylenen Murtaza Dede, koyun kuzuları ile gelir yerleşir.
İç Anadolu kışın çok soğuk olduğu için kışı Kuzuculu ve çevresinde geçirir, yazın Halep, Şam veya İç Anadolu bölgesine giderlerdi.

Şıh Murtaza Dede savaştan kaçan ve sağ kalanları bir araya toplar. Şimdiki Kuzuculu köyünü kurar. Şu andaki Cumhuriyet İlköğretim Okulunun bulunduğu yerde eski ve ilk yapılan cami vardı. Üzerinde 1136 (1724) tarihi yazılı olan bu kitabe (Emir Hüseyin Namazgahı) Kuzuculu Merkez Camiinin giriş kapısı üzerinde muhafaza edilmektedir. Bu eski caminin etrafı ermiş kişilerin mezarları ile dolu olduğu söylenmektedir.

Kuzuculu kurulduğunda 7 hane idi. Bu köye, Şıh Murtaza Dedenin koyun ve kuzuları otlattığı için önce "KUZULU" sonra "KUZULUĞU" denmiş. Daha sonra da "KUZUCULU" adını almıştır.

1535 ve 1553 tarihlerinde Kanuni Sultan Süleyman İran seferine giderken Çukurova´dan geçen ilk Osmanlı Padaşahıdır. Bağdat´ı fethetmeye giderken Kurkulağı, İskenderun ve Halep yolunu takip etmiştir. Giderken Kinetinhöyüğü denilen yerde konaklamıştır. Kuzuculu´dan Şıh Murtaza Dede ile görüşerek oğlunu Bağdat seferine yürütmüştür.

1282 (1864) tarihinde Kuzuculu ve çevresi Halep vilayetine bağlı olarak görülmektedir.

Yine 1282 (1864)´de mevcut olan Osmanlıca bir haritada Erzin, Özerli. Çaylı, Ocaklı ve Kuzuculu açık olarak belirtilmiştir.

Bu haritada 1865-1866 yıllarındaki Fırka İslahiye ve aşiretlerinin iskanında takip ettiği yol detaylı bir şekilde gösterilmektedir.

Harita üzerinde Büyük Küllü ve Küçük Küllü de gösterilmektedir.

Bu tarihlerde harita üzerinde gösterilmemekle beraber ifadelerden edindiğimiz bilgilere göre Keçeli, Kocadüz., Başlamış, Kurtkulağı, Üçkoz, Sırapınar, Derindere, Haçbel, Fenk (Kara Fenk), Dördüllü yolu. Ayı deresi, Kapu, Harlık gibi yerlerde bu bölge halkının çok eskiden beri oturdukları anlaşılmaktadır.

Kuzuculu bir köy olunca çevreden gelip yerleşenler olmuştur. Kuzuculu'da önce Şen Mahmut Mahallesinde Topal Ahmet mevkiinde bir çarşısı vardı. Bu çarşıda üç dükkân, bir kahvehane bulunuyordu. Hacı Muştuk Ali Ağanın dükkânı ve kahvehanesi, Topal Ahmet in bakkalı ve berber dükkanı, Mustafa Ateş´in dükkânı vardı. Bu çarşı sonradan şimdiki yere gelip yerleşti.